روح و ریحان

انسان كامل، يعني امام معصوم (ع) ظرف اراده فعلي و علم فعلي ذات اقدس إله است. آنچه در جهان امكان مي گذرد، انسان كامل به اذن خداي سبحان از آن آگاه است و مسير اراده الهي را آشناست.
اهل بيت عصمت و طهارت (عليهم السَّلام) منبع فيّاض رحمت الهي، چشمه جوشان معرفت و حاملان حقيقي تمام دانش ها هستند. « امام جعفر صادق (ع) » در دوران رهبري خويش با تاسيس مذهب جعفري و تربيت شاگرداني سرآمد در تمامي فنون و دانش ها، منظومه نوراني علم و معرفت را فرا روي جهان بشريت قرار دادند كه رمز بقاي فكري و فرهنگي مكتب نوراني اسلام و مذهب تشيع محسوب مي شود. در آستانه فرا رسيدن سالروز شهادت آن خورشيد هدايت، به واكاوي برخي از انديشه ها و نصايح گهربار جعفري در بيان حكيم متالّه « آيت الله جوادي آملي » مي پردازيم.

انسان كامل، يعني امام معصوم (ع) ظرف اراده فعلي و علم فعلي ذات اقدس إله است. آنچه در جهان امكان مي گذرد، انسان كامل به اذن خداي سبحان از آن آگاه است و مسير اراده الهي را آشناست. اگر در سخنان نوراني علي بن ابيطالب (ع) آمده است كه سَلُونِي قَبلَ اَنْ تَفقِدُونِي فَإنّي بِطُرُقِ السَّماءِ اَعلَمُ مِنّي بِطُرُقِ الاَرض(1)، فرمود: قبل از اينكه مرا از دست بدهيد، هر چه مي خواهيد از من سوال بكنيد، براي اينكه من راههاي آسمان را بهتر از راههاي زمين مي دانم؛ همان بيان را به زبان ديگر وجود مبارك امام صادق (ع) مي فرمايد.

منظور از آسمان اين منظومه شمسي نيست كه الآن عدّه زيادي در آن تردد مي كنند؛ آسماني كه قرآن كريم از آن ياد كرده است كه فرمود: روزي شما در آسمان است، دعاي شما به آسمان مي رسد، درهاي آسمان به روي كفّار باز نمي شود: لاتُفَتَّحُ لَهُمْ اَبوابَ السَّماء(2)؛ اين آسمان فيزيكي و مادي نيست كه كفّار مرتّب رفت و آمد مي كنند!بنابراين وجود مبارك حضرت امير كه مي فرمايد: من راههاي آسمان را بهتر از راههاي زمين مي دانم و از من بپرسيد، منظور آسمان ظاهر نيست؛ چون آسمان ظاهر و زمين هر دو در حكم زمينند، آنچه كه به مُلك بر مي گردد، عالم زمين است.

اهل بيت (ع) تنها حاملان حقيقي علوم

مشابه همين بيان را وجود مبارك امام صادق (ع) دارد، فرمود: در هيچ جاي عالم علم صحيحي پيدا نمي شود، مگر اينكه از بركت اهل بيت است. اين حرف، حرف آساني نيست. كسي با اين حرف مخالفت نكرده! آن حرفي كه علي بن ابيطالب فرمود: من راههاي آسمان را بهتر از راههاي زمين مي دانم، كسي با او مخالفت نكرده. با خود علي بن ابيطالب مخالفت كردند، او را شهيد كردند، ولي نتوانستند بگويند: شما صادق نيستيد ( معاذ الله )! و هيچ كسي هم پيدا نشد بگويد هر چه مي خواهيد از من بپرسيد!…

اين همه علماء و دانشمندان كه در آن روزگار بودند؛ در خاورميانه علماي فراواني بودند و آن روزها مهد علم بود امپراطوري ايران و روم براي خودش دانشمنداني داشت، در حجاز هم عالمان كم نبودند؛ ولي اين دهان چه دهاني است كه بگويد: هر چه بخواهيد از من بپرسيد!! با او هم كسي مخالفت نكرد و هيچ كس هم اين حرف را نزد، مگر اينكه رسوا شد! كدام عالم است كه ندا بدهد به كلّ علمائي كه در خاورميانه هستند كه هر چه بخواهيد از من بپرسيد! اين حرف را وجود مبارك علي بن ابيطالب در صدر اسلام نزده بود، در آن وقتي كه در مكه بود نگفته بود، آن وقتي كه در مدينه بود نگفته بود؛ آن وقتي كه خاورميانه در دستش بود گفت.

آن روز در خاورميانه دو ابرقدرت بودند؛ يكي امپراطوري ايران بود كه مي گفتند شاهنشاهي، ايران را كه مي گفتند شاهنشاهي، براي اينكه از بسياري از كشورهاي مجاور باج مي گرفت؛ و گرنه مي شد كشور سلطنتي و شاهي! كشوري را مي گفتند شاهنشاهي كه از كشورهاي ديگر كه شاه دارد، از آنها هم باج بگيرد!

ايران اين جور بود. روم هم اين جور بود، امپراطور بود؛ اين حجاز يك حياط خلوتي بود بين اين دو امپراطوري. فتوحات اسلامي زود پيشرفت كرد؛ هم شرق حجاز را، يعني امپراطوري ايران را فتح كرد؛ هم غرب حجاز، يعني امپراطوري روم را فتح كرد؛ مردم تشنه عدل بودند، از ظلم حُكّام جور به ستوه آمده بودند، با رهبري و هدايت و مقدار كمي هم مقاومت اين جنگ ها به پايان رسيد، و گرنه اعراب چقدر قدرت داشتند كه بتوانند امپراطوري ايران را شكست بدهند؟! مردم تشنه عدل بودند و اين شعار را پذيرفتند! امپراطوري ايران و امپراطوري روم و خاورميانه آن زمان - که الآن به 50 40 كشور و دولت تقسيم شده - آن روز همه اينها در اختيار اسلام قرار گرفت و علي بن ابي طالب در آن 5 سال، حاكم مطلق خاورميانه بود؛ آن روز فرمود: سَلُونِي قَبلَ اَنْ تَفقِدُونِي و هيچ كس هم با او مخالفت نكرد كه مثلاً تو (معاذ الله) خلاف مي گويي! برخي ها رفتند همين مطلب را بازي كنان بگويند، فوراً رسوا شدند.

همان بيان نوراني را وجود مبارك امام صادق دارد. وجود مبارك امام صادق به دو نفر از اصحابش فرمود:مشرق برويد و مغرب برويد، حرف اين است كه ما مي گوئيم. شما علوم تجربي داريد؛ ما هم تجربي داريم، هم تجريدي داريم: شَرِّقاً وَ غَرِّباً لاتَجِدانِ شِيئاً صَحيحاً مِنَ العِلم إلاخَرَجَ مِنْ عِندِنَا اَهلَ البِيت(3)؛ اين را مرحوم كليني قبل از هزار سال نقل كرده. احياناً ممكن است خداي ناكرده كسي دهان باز كند، يا دست به قلم ببرد و بگويد اين فضائلي كه براي اهل بيت گفته شده، از زمان صفويه به بعد در آمده؛ در حالي که اين كتاب ها مال 1200 سال قبل است!!

انسان، حقيقتي مركب از روح و بدن

وجود مبارك امام صادق(ع) به همه ما فرمودند: ما يك حقيقت بسيط نيستيم مثل فرشته ها كه بدن نداشته باشيم، جسم نداشته باشيم كه روح محض باشيم؛ اينطور نيستيم. ولي دو حقيقت نيستيم كه يكي بدن باشد، يكي روح. يك حقيقت مركبيم، نه دو حقيقت؛ و اين دو جزء هم همتاي هم نيستند كه روح و بدن، بدن و روح معادل باشند؛ بلكه يكي اصل است و ديگري فرع! روح اصل است و بدن فرع. روي اين بيان نوراني، وجود مبارك امام صادق (ع) همه ما را پروراند. فرمود: شما مي خواهيد به جائي برسيد، بايد هم به جائي برسيد، در هر رشته اي و حق هم با شماست؛ اين نه تنها حق شماست، تكليف هم هست كه بايد به جائي برسيد؛ امّا اين روح را تقويت كنيد، اراده را تقويت كنيد.

فرمانبرداري بدن از اراده و روح قوي

وجود مبارك امام صادق (ع) فرمود: اصل شما روح شماست و اراده را تقويت كنيد، با قدرت اراده، بدن تبعيّت مي كند. اين از غُرر روايات امام صادق (ع) است، فرمود: مَا ضَعُفَ بَدَنٌ عَمّا قَوِيَتْ عَلَيهِ النِيّه(4).فرمود: اگر اراده قوي بود، بدن اطاعت مي كند؛ بدن را روح مي سازد. برخي از آقايان خيال مي كردند كه يك استخوان ممكن است 80 70 سال بماند، تعجب مي كنند كه استخوان دهان چگونه 80 سال مي ماند!

اگر فولاد باشد، فرسوده مي شود. غافل از اينكه اين استخوان 70 سال قبل نيست، اين را هر لحظه روح مي سازد! مگر يك استخوان است؟ مگر همان استخوان 70 سال قبل است؟! لحظه به لحظه روح دارد بدن را مي سازد، اگر او قوي باشد اينطور است. گاهي ممكن است ميليون ها سال بدن بماند؛ وجود مبارك ولي عصر اينطور است. مگر بدن همان بدن قبلي است؟! ما هر لحظه عوض مي شويم. اگر روح توانمند باشد، بدن را سالم نگه مي دارد و خوب هم مي سازد. اگر نباشد، همراه بدن مي پوسد.

اگر آب در يك حوضي، يك استخري بماند؛ بو مي گيرد. امّا اگر يك چشمه اي مرتّب وارد استخر بشود، از راه ديگر بگذرد هرگز بو نمي گيرد! اين روح به يك چشمه اي وصل است كه دائما از آنجا فيض مي گيرد و به اين بدن مي رساند. لذا شما مي بينيد در روز ماه مبارك رمضان هوا مشخص است، درجه حرارت و برودت مشخص است، زمان و زمين مشخص است؛ يكي خيلي احساس بي تابي مي كند، يكي احساس بي تابي اش بسيار كم است يا اصلاً بي تابي احساس نمي كند؛ مي گويد: ماه مبارك رمضان عيد من است.روح وقتي قوي شد، بدن را خوب نگه مي دارد؛ وقتي ضعيف شد، فقط به فكر دهان و خوردن است.در همين گراني، در همين مشكلات، در هر عصري بود؛ مي بينيد چه در حوزه، چه در دانشگاه رجال علمي بزرگي بر مي خيزند! يك عدّه فقط به اين فكرند كه چه ارزان شده، چه گران شده! فرمود: بايد تلاش و كوشش كرد، اين بدن را تامين كرد؛ امّا اصل، جان آدم است، نه بدن آدم! فرمود: اگر روح قوي بود، اراده قوي بود؛ هرگز بدن مخالفت نمي كند، بدن را روح اداره مي كند.

دچار شدن ظالم به شمشير ظلم خويش

بر اساس همين اصل محوري، به فرزندش امام كاظم (ع) وصيّت كرد؛ وصاياي اين ذوات قُدسي براي همة جهانيان است، گرچه به حسب ظاهر به فرزندشان وصيت كرده اند. فرمودند: اوّل پسرم بدان، مَنْ سَلَّ سِيفَ البَغي قُتِلَ بِه (5)؛ اگر كسي شمشير ستم را از غِلاف به در آورد، با همان شمشير كشته مي شود. يعني كسي بساط ناسازگاري، ظلم و ستم را ترويج كرد؛ بالاخره مظلومانه كشته مي شود، نه ماجورانه. خيلي ها هستند كه مظلومند، ولي ماجور نيستند!

شما ديديد امير كويت گرفتار صدام شد؛ همان امير كويتي كه اوّل وعده داد امام (ره) به كويت بيايد، امام تا مرز آمد، ولي مرز را به روي او بست، به اين سيّد اولاد پيغمبر راه نداد؛ همين امير كويت تحت شمشير همين صدام قرار گرفت و نمي دانم عكسش را ديديد با عباء مُطلّا داشت گريه مي كرد؛ اين مظلوم بود، ولي ماجور نبود! بيان قرآن اين است كه وَ كذلِكَ نُوَلّي بَعضَ الظّالِمينَ بَعضاً (6)؛ اگر يك عدّه به راه نيايند،ما يك ظالمي را به جان ظالم ديگر مي اندازيم؛ كه او مظلوم مي شود، ولي ماجور نيست.

اگر اينچنين شد، وجود مبارك امام صادق فرمود: مَنْ سَلَّ سِيفَ البَغي قُتِلَ بِه؛ كسي راه ستم را شروع كرد، در هر كاري، در محيط كوچك يا بزرگ؛ با همان ستم از پا در مي آيد! كسي بد گوئي را، تهمت را، دروغ را ترويج كرد؛ با همان بدگوئي و دروغ و تهمت از پا در مي آيد؛ اين از وصاياي نوراني امام صادق (ع) است.

بعد فرمود: اگر جود و سخائي خواستيد؛ بالاخره انسان مي خواهد كسي سخاوتمندانه مشكل او را حل كند، فرمود: از اين جوي هاي كوچك آب نگير، از آن منبع، آب بگير. فرمود: اگر جود خواستي، به آن منبع اوّلي مراجعه كن؛ آن وقت يك اصل كلّي را فرمود. براي ائمه يك اصول هست و براي اصول فروع است، براي فروع ثمر هست؛ بعد فرمود: شما اگر ميوه طيّب و طاهر مي خواهي، بايد يك اصل پاكي باشد؛ اصل پاك همه اين فضائل،توحيد الهي است، اگر خواستي از او بخواه! آنگاه با وسائط فرشته و غير فرشته مشكل شما را حل مي كنند، ولي شما دائماً با او در ارتباط باشيد، در حضور او با او مخالفت نكنيد.

نيازهاي سه گانه همه جوامع انساني

يك بيان نوراني اي از امام صادق (ع) رسيده است كه بخشي مربوط به مسائل فقهي و حوزوي و دانشگاهي و فرهنگي و نظامي و امثال اينهاست، بخشي هم مربوط به محيط زيست و اينهاست. اين دو تا روايت 6 امر را به ما مي آموزد؛ در روايت اوّل كه 3 امر را ذكر كردند، فرمود: ثَلاث‎ْ لايَستَغنِي اَهلُ كُلِّ بَلْدَهٍ عَنهَا، فرمود: 3 اصل محوري است كه مردم هيچ شهري از آ‎نها بي نياز نيستند. فَاِنْ عَدِمُوا كانُوا هَمَجاً؛ اگر فاقد اين اصول سه گانه بودند، زندگي آنها ديگر متمدّنانه نيست، زندگي هَمَج است. فَقيهٌ عالِمٌ وَرِع، طَبيبٌ بَصيرٌ ثِقِه، اَميرٌ خَيِّرٌ مُطاع(7)؛ اوّل داشتن يك فقيه، عالم ديني، دين شناس؛ نه دين فروش، نه فقه فروش؛ مُتورّع، زاهد، پاك، با فقاهت، با عدالت؛ فَقيهٌ عالِمٌ وَرِع، اين يك. دوّم، طَبيبٌ بَصيرٌ ثِقِه؛ داشتن نظام پزشكي خوب، دلسوز، مهربان، حاذق، امين، راز دار، پاك. سوّم داشتن ارتش و سپاه خوب؛ اَميرٌ خَيِّرٌ مُطاع. فرمود: هر كشوري فاقد اينها باشد، ديگر متمدّن نخواهد بود! او هم بايد در مسائل فرهنگي رشد كند، هم مزاحم كسي نشود، هم زير بار ستم كسي نرود. اين عناصر سه گانه، اين نهادهاي سه گانه اصيل كه زير مجموعه فراواني دارند، مي توانند اين هدف را تامين كنند. اين روايت ناظر به اين عناصر اصلي و سه گانه است.

ضروريات زندگي سالم انسان ها در دنيا

روايت ديگري از ذات مقدّس امام صادق (ع) است كه مربوط به محيط زيست و زندگي دنيا و خوب زندگي كردن و اينهاست. فرمود: ثَلاثْ لاتَطيبُ السُّكنَي إلابِهَا؛ 3 اصل است كه هيچ جامعه اي از آنها بي نياز نيست، اَلهَوَي الطَّيِبْ وَ الماءُ الغَزير وَ الارضُ الخَّوارِه (8) كه هر كدام اينها نيازمند به شرح است. هواي طيّب و پاك مي خواهد، آب سالم و فراوان مي خواهد، سرزمين حاصلخيز. چه را اينها نگفتند؟! اگر يك وقتي ما در برابر اينها مي گوئيم: كَلامُكُمْ نُور، چون همه اينها را چه آنچه به دنيا بر مي گردد، چه آنچه به آخرت بر مي گردد بيان كردند.

فرمودند: زندگي وقتي گواراست كه شما يك هواي طيّب و سالم داشته باشيد، يك محيط سالم داشته باشيد، يك آب آشاميدني فراوان داشته باشيد، يك زمين كشاورزي خوب داشته باشيد. مبادا دست يك ملّتي به طرف بيگانه دراز بشود! اين رئيس مذهب ماست، ما او را به امامت قبول كرديم با جان و دل؛ دستور رسمي اش اين است.

اينها گرچه به صورت جمله خبريّه آمده است، ولي به داعي انشاء القاء شده؛ اينها جمله خبر و گزارش و وصف نيست، اينها دستور است. يعني وقتي به يك فقيه مي دهيد، از اينها حكم انشائي مي فهمند؛ گرچه جمله، جمله خبري است؛ يعني اينچنين باشيد! صرف گزارش و وصف نيست. فرمود: محيط سالم تهيه كنيد، آب فراوان تهيه كنيد، با سد سازي و امثال سد سازي جلوي هدر رفتن آب را بگيريد؛ كشاورزي تان مستقل باشد. منتها وجود مبارك حضرت امير چون كلّ اين خاورميانه در اختيار حضرت بود و حكومت داشت؛ همان حرف ها را به صورت جمله انشائي و آمرانه دستور مي داد.

لزوم ساده زيستي رهبران الهي

يك وقتي گفتند: عسل هاي فراواني در خاورميانه بود که آن را به عنوان وجوه شرعي وماليات مي پرداختند. يك وقتي وجود مبارك حضرت امير (ع) رو كرد به اين عسل، فرمود: خيلي خوشرنگي، ولي من نمي دانم مزه ات چيست!! اواين را حرام نكرده، فرمود: رهبران الهي بايد ساده تر زندگي كنند. اين را آن وقتي كه كلّ خاورميانه در اختيار او بود فرمود.

آن روز، بارها شنيديد؛ نه سكه بود، نه اوراق بهادار و اسكناس. پول رائج مملكت شمش طلاو نقره بود؛ يعني كسي كه مي رفت نان تهيه كند، يك تكه طلامي داد، يك مثقال طلا، كمتر و بيشتر مي داد؛ آن كالارا مي خريد. هر كسي در خانه خودش مثل قبلاً كه بخاري و نفت و گاز نبود، هيزم داشت؛ هر كسي در خانه خودش اين شمش طلاها را داشت؛ منتها بعضي كم، بعضي زياد. بعضي انبارشان مثل آن دوره هائي كه هنوز بخاري نبود، پر از هيزم بود. عمروعاص از همين قبيل بود كه ورثه عمروعاص با تبر اين شمش طلارا تقسيم كردند؛ مثل چوب گردو و همين انبارهائي كه شما مي بينيد. در خاورميانه آن روز هنوز سكه رسم نشده بود، بعدها در زمان عمر بن عبد العزيز رسم شد؛ بعد از سكه هم اسكناس و اوراق بهادار آمد. اينكه در روايات دارد 4 مثقال طلا، 5 مثقال طلا، درهم، دينار؛ براي همين جهت است.پس ثروت فراوان بود، طلاو نقره فراوان بود؛ فرمود: علي بن ابيطالب نمي داند كه طعم عسل چيست!!

غذاي حلال، عامل پيدايش علم حقيقي

حالالازم نيست كسي به آن حدّ برسد، مقدور هم نيست؛ ولي اگر جلوي حرام را بگيرد، خيلي از چيزها براي او روشن مي شود. علم تنها در حوزه و دانشگاه نيست؛ اينها علوم بيروني است، اينها واردات است. امّا علمي كه از درون بر مي خيزد، از غذاي پاك نشات مي گيرد. ممكن نيست كسي که هر غذائي وارد دهانش مي شود،بتواند به جائي برسد! بالاخره اين غذاست كه انديشه مي شود، اين غذاست كه انگيزه مي شود. چه جور مي شود كه يك امر ناپاكي به صورت پاك در بيايد؟!

آن بزرگوار گفت: اي برادر تو همان انديشه اي، اين انديشه را اين غذا مي سازد! يكي از بيانات نوراني امام صادق (ع) و ائمه ديگر اين است؛ اين را مرحوم صاحب وسائل در كتاب هاي روائي ما هم نقل كرد، فرمود: اَلكَسبُ الحَرامْ يَبينُ فِي الذريّه(9). مال حرام نه تنها در خود آدم اثر سوء مي گذارد، در نوه هاي آدم هم اثر مي گذارد! مگر اين فكر از همين غذا بر نمي خيزد؟ چه جور مي شود غذاي حرام بشود فكر پاك؟! چه جور مي شود غذاي حرام بشود انديشه پاك، انگيزه پاك، اراده پاك؟! اگر خداي ناكرده ربا بود، به صورت هاي گوناگون و مشروع جلوه داده شد؛ اگر خداي ناكرده مفاسد اقتصادي بود، اگر خداي ناكرده آلودگي هاي رانت خواري و رشوه و اينها بودند؛ در يك چنين جامعه اي، فكر پاك و انديشه پاك بسيار كمياب است!اينها يك علومي نيست كه فيزيك تهيه كند،علمي نيست كه علوم تجربي بفهمد! دراين علمها بين حلال و حرام فرقي نمي كند.

قلب مريض از منظر قرآن كريم

اگر قرآن كريم فرمود: بعضي ها از نظر قلب بيمارند، شما اين را پيش متخصص قلب ببريد، مي گويد: نه، اين مرضي ندارد! امّا آن ديد ملكوتي مي گويد: فِي قُلُوبِهِمْ مَرَضٌ فَزادَهُمُ اللهُ مَرَضاً (10). اين ديد ملكوتي مي گويد: اگر كسي با داشتن همسر به نامحرم طمع مي كند؛ اين قلبش مريض است، اين بيماري قلبي دارد. در سوره مباركه احزاب به همسران رسول گرامي (ص) فرمود: لاتَخضَعْنَ بِالقُولْ فَيَطْمَعَ الَّذِي فِي قَلبِهِ مَرَضْ وَ قُلْنَ قُولاً مَعروفاً (11).

فرمود: شما صدايتان را نازك نكنيد، زنانه حرف نزنيد؛ زيرا آن مردي كه قلبش مريض است، طمع مي كند. معلوم مي شود اگر كسي به نامحرم طمع كرده است، در فرهنگ قرآن مريض است. اينها را امام صادق و امام باقر و ائمه ديگر (عليهم السَّلام) مي دانند؛ اينها طبيبند، اينها متخصص قلبند. اينها با علوم تجربي حل نمي شود! نشانه اين بيماري ها نا امني اجتماعي است. فرمود: غذاي حرام هرگز انديشه پاك نمي شود، غذاي حرام مانع استجابت دعاست. اينها بيانات نوراني امام صادق (ع) است كه به دو نفر از اصحابش فرمود: شَرِّقاً وَ غَرِّباً، علم همين است كه ما گفتيم. پس اينها مصالح دنياي ما را گفتند، مصالح آخرت ما را گفتند؛ و اصالت انسان به روح است، او را هم گفتند، تقويت روح را هم گفتند؛ آن وقت بدن تحمّل مي كند.

عدم مانع بودن مشكلات در پيشرفت انسان

گرچه نبايد مشكلات در جامعه باشد، ولي مشكلات مانع ترقّي هم نيست.آنكه اين نظام را ساخت، فرمود: من انسان را در مشكل قرار دادم. ذات اقدس إله كه آفريدگار همه ماست، سوگند ياد كرده؛ فرمود: من قسم ياد مي كنم؛ من انسان را ساختم، من مي دانم انسان در چه حالتي است:لَقَدْ خَلَقنَا الاِنسانَ فِي كَبَدٍ(12)؛ «كَبَد»، «مُكابَده» يعني رنج و خستگي و دشواري و مشكلات، «كَبِد» همين دستگاه گوارش است؛ فرمود: انسان اگر مي خواهد راحت باشد، بايد برود بهشت! اين 80 سال، اين 100 سالي كه زندگي مي كند، اينجا ممكن نيست راحت باشد! بالاخره يك گوشه زندگي اش لنگ است؛ يا مشكل مالي دارد يا مشكل فكري دارد يا مشكل خانوادگي دارد يا مشكل سياسي دارد. اينچنين نيست كه اگر كسي مشكل مالي نداشت، همه مشكلاتش حل شده باشد؛ دهها مشكل او را تهديد مي كند.

انسان در كوره آزمون است.فرمود: لَقَدْ خَلَقنَا الاِنسانَ فِي كَبَدٍ، با قسم؛ من خلق كردم انسان را، من مي دانم اينجا كجاست؛ اينجا جاي آزمون است. مثل اينكه انسان 80 سال روز كنكورش است؛ در شب و روز كنكور كسي آسايش ندارد! ما هر لحظه در آزمون الهي هستيم. مگر انسان را بي امتحان رها مي كنند؟! شما سفر ابد در پيش داريد. اگر به يك كسي بخواهند مدرك ليسانس بدهند، يك مقدار فشار كنكور لازم است؛ امّا اگر يك كسي بخواهد مدارك ديگر بگيرد، مشكلات بيشتري دارد.

اگر كسي بخواهد مدرك ابدي بگيرد، اين بايد 80 سال آزمون بدهد! الآن كه ما اينجا نشسته ايم، الحمد لله از سلامت برخورداريم، ما مبتلابه سلامتيم؛ آنها كه در بخش هاي بيمارستان بستري اند، مبتلابه مرضند! تعبير قرآن كريم در سوره مباركه فجر اين است: فَاَمَّا الاِنسانْ اِذَا مَا ابْتَلاهُ رَبُّهُ فَاَكرَمَهُ وَ نَعَّمَهُ فَيَقُولُ رَبّي اَكرَمَنِ. وَ اَمّا اِذَا مَا ابْتَلاهُ فَقَدَرَ عَلَيهِ رِزْقَهُ فَيَقُولُ رَبّي اَهانَنِ(13). فرمود: بعضي ها را ما مبتلابه سلامت مي كنيم، مبتلابه قدرت مي كنيم، مبتلابه مال مي كنيم؛ اين خيال مي كند پيش ما عزيز است! بعضي ها را مبتلامي كنيم به بيماري و اينها، خيال مي كند پيش ما ذليل است؛ خير، آنها در كلاس ابتلاء و آزمون سلامت و قدرت نشسته اند، ببينيم از اين سلامت چه بهره مي گيرند، از اين قدرت چه بهره مي گيرند! اينها در كلاس آزمون فقر نشسته اند، ببينيم صبر مي كنند يا نه! اوضاع هم گاهي بر مي گردد؛ گاهي چند روز آنها هستند، چند روز اينها هستند؛ اينطور نيست كه زندگي يكسان بماند!

تنها خوبي دنيا همين گذرا بودن اوست، تغيّر اوست! تغيّر، نعمت بسيار خوبي است. فرمود: ما كسي را خارج از حوزه ابتلاء و امتحان نگه نداشتيم. الآن ما واقعاً مبتلابه سلامتيم؛ مبتلاء يعني ممتحن، ابتلاء يعني آزمون: اِنَّ هذَا لَهُوَ البَلاء المُبين(14) اين است، بَلُوناهُمْ بِالحَسَناتِ وَ السَّيئات(15) اين است. ما الآن مبتلابه سلامتيم، يعني ممتحن به سلامتيم؛ ببينيم از اين سلامت چه بهره برداري مي كنيم!

(بيانات معظم له در جلسه درس اخلاق در آستانه سالروز شهادت حضرت امام جعفر صادق (ع) در ديدار با جمعي از طلاب، فضلاء، دانشجويان، سپاهيان و اقشار مختلف مردم قم ؛ 25/ 8/ 1385)

پي نوشت ها :
(1) نهج البلاغه/ خ189
(2) اعراف/ 40
(3) الكافي/ 1/ 399
(4) الاَمالي لِلصدوق/ 329
(5) بحار الانوار/ 75/ 202
(6) انعام/ 129
(7) بحار الانوار/ 75/ 235 با اندكي تفاوت
(8) بحار الانوار/ 75/ 234
(9) وسائل الشيعه/ 17/ 82
(10) بقره/ 10
(11) احزاب/ 32
(12) بلد/ 4
(13) فجر/ 15 و 16
(14) صافات/ 106
(15) اعراف/ 168