عذاب چه کسانی دو برابر محاسبه می‌شود؟
روز قیامت وقتی است که همه در محضر خدا حاضر می‌شوند. نتیجه ضلالت گروه‌های دنباله‌روی استکبار در آنجا ظاهر می‌شود. در آیه 21 سوره مبارکه «ابراهیم» آمده است: «وَبَرَزُواْ لِلّهِ جَمِیعًا فَقَالَ الضُّعَفَاء لِلَّذِینَ اسْتَکْبَرُواْ إِنَّا کُنَّا لَکُمْ تَبَعًا فَهَلْ أَنتُم مُّغْنُونَ عَنَّا مِنْ عَذَابِ اللّهِ مِن شَیْءٍ قَالُواْ لَوْ هَدَانَا اللّهُ لَهَدَیْنَاکُمْ سَوَاء عَلَیْنَآ أَجَزِعْنَا أَمْ صَبَرْنَا مَا لَنَا مِن مَّحِیصٍ؛ و همگى در برابر خدا ظاهر مىشوند پس ناتوانان به گردن‌کشان مىگویند ما پیروان شما بودیم آیا چیزى از عذاب خدا را از ما دور مىکنید؟ مىگویند اگر خدا ما را هدایت کرده بود قطعا شما را هدایت مىکردیم، چه بىتابى کنیم چه صبر نماییم براى ما یکسان است، ما را راه گریزى نیست».
این آیه نشان می‌دهد که هر کسی در زندگی باید مراقب باشد که دنباله‌روی چه کسی است و به چه کسی رأی می دهد؟ اگر کسی کورکورانه از کسی تبعیت کرد این آیه درباره او صادق است. عقل و خرد داریم و خداوند می‌گوید خردمحور باشید.
در چند جای قرآن، این دعوای گمراهان و رهبران گمراه‌کننده در چند آیه آمده است. در آیه 47 سوره مبارکه «غافر» هم داریم: «وَإِذْ یَتَحَاجُّونَ فِی النَّارِ فَیَقُولُ الضُّعَفَاء لِلَّذِینَ اسْتَکْبَرُوا إِنَّا کُنَّا لَکُمْ تَبَعًا فَهَلْ أَنتُم مُّغْنُونَ عَنَّا نَصِیبًا مِّنَ النَّارِ؛ و آنگاه که در آتش شروع به آوردن حجت مىکنند زیردستان به کسانى که گردنکش بودند مىگویند ما پیرو شما بودیم پس آیا مىتوانید پارهاى از این آتش را از ما دفع کنید». این آیه ما را هشدار می‌دهد که از صراط مستقیم زندگی منحرف نشویم.
در این آیه اشاره دارد که یکی از عذاب‌های اهل جهنم این است که با هم دعوا می‌کنند. در آیه دیگری هم اشاره می‌شود که اهل جهنم از خداوند می‌خواهند عذاب گمراه‌کنندگان را دو برابر کند. در آیه 38 سوره مبارکه «اعراف» امده است: «قَالَ ادْخُلُواْ فِی أُمَمٍ قَدْ خَلَتْ مِن قَبْلِکُم مِّن الْجِنِّ وَالإِنسِ فِی النَّارِ کُلَّمَا دَخَلَتْ أُمَّةٌ لَّعَنَتْ أُخْتَهَا حَتَّى إِذَا ادَّارَکُواْ فِیهَا جَمِیعًا قَالَتْ أُخْرَاهُمْ لأُولاَهُمْ رَبَّنَا هَؤُلاء أَضَلُّونَا فَآتِهِمْ عَذَابًا ضِعْفًا مِّنَ النَّارِ قَالَ لِکُلٍّ ضِعْفٌ وَلَکِن لاَّ تَعْلَمُونَ؛ (خداوند به آنها) می‌گوید: داخل شوید در صف گروه‌های مشابه خود از جن و انس در آتش، هر زمان گروهی وارد می‌شوند گروه دیگر را لعن می‌کنند تا همگی با ذلت در آن قرار گیرند (در این هنگام) گروه پیروان درباره پیشوایان خود میگویند: خداوندا! اینها بودند که ما را گمراه ساختند پس کیفر آنها را از آتش دو برابر کن (کیفری برای گمراهیشان و کیفری به خاطر گمراه ساختن ما) می‌گوید برای هر کدام (از شما) عذاب مضاعف است ولی نمی‌دانید (زیرا پیروان نیز اگر گرد پیشوایان ستمگر و گمراه را نگرفته بودند آنها قدرتی بر اغوای دگران نمی‌داشتند).
سومین دسته از کسانی که برای جامعه خیلی خطرناک هستند رهبران فاسد دینی هستند. بعد از رهبران سیاسی، خطرناک‌ترین گروه گمراه‌کننده رهبران دینی فاسد هستند که قرآن مفصل در این زمینه بحث کرده و آیات فراوانی در این زمینه نسبت به این افراد هشدار داده است.
در روایات هم داریم که لغزش انسان‌های عالم مثل شکستگی کشتی است که هم خودش غرق می‌شود و هم دیگران را غرق می‌کند.
بیشتر آیاتی که در این زمینه است در مورد عالمان فاسد یهود و نصاری هستند. در آیات 174 و 175 سوره مبارکه «بقره» داریم: «إِنَّ الَّذِینَ یَکْتُمُونَ مَا أَنزَلَ اللّهُ مِنَ الْکِتَابِ وَیَشْتَرُونَ بِهِ ثَمَنًا قَلِیلًا أُولَئِکَ مَا یَأْکُلُونَ فِی بُطُونِهِمْ إِلاَّ النَّارَ وَلاَ یُکَلِّمُهُمُ اللّهُ یَوْمَ الْقِیَامَةِ وَلاَ یُزَکِّیهِمْ وَلَهُمْ عَذَابٌ أَلِیمٌ * أُولَئِکَ الَّذِینَ اشْتَرَوُاْ الضَّلاَلَةَ بِالْهُدَى وَالْعَذَابَ بِالْمَغْفِرَةِ فَمَآ أَصْبَرَهُمْ عَلَى النَّارِ؛ کسانى که آنچه را خداوند از کتاب نازل کرده پنهان مىدارند و بدان بهاى ناچیزى به دست مىآورند آنان جز آتش در شکم‌هاى خویش فرو نبرند و خدا روز قیامت با ایشان سخن نخواهد گفت و پاکشان نخواهد کرد و عذابى دردناک خواهند داشت * آنان همان کسانى هستند که گمراهى را به [بهاى] هدایت و عذاب را به [ازاى] آمرزش خریدند پس به راستى چه اندازه باید بر آتش شکیبا باشند».
