روح و ریحان

در سخنان رهبر انقلاب اسلامی درباره‌ی مراسم عزاداری آمده است: «در مراسم عزاداری سیدالشهداء علیه‌السلام، به روح آن واقعه باید توجه نمود نه اینكه فقط صورت‌سازی و تصویرسازی شود.»

در خصوص تأكید حضرت آیت‌الله خامنه‌ای بر معرفت‌بخش بودن مراسم عزاداری و ضرورت گریه بر حسین علیه‌السلام و شناخت علت این گریه و تأكید بر آن، بجاست كه به احادیث ذیل اشاره نماییم:

* اشك هنگامی ارزشمند می‌شود كه …
در روایتی امام صادق علیه‌السلام به فردی به نام مِسْمَعُ ضمن بیان مطالب فراوانی فرمودند:
«رَحِمَ اللَّهُ دَمْعَتَكَ أَمَا إِنَّكَ مِنَ الَّذِینَ یعَدُّونَ فِی أَهْلِ الْجَزَعِ لَنَا وَ الَّذِینَ یفْرَحُونَ لِفَرَحِنَا وَ یحْزَنُونَ لِحُزْنِنَا وَ یخَافُونَ لِخَوْفِنَا وَ یأْمَنُونَ إِذَا أَمِنَّا» (بحارالأنوار، ج ۴۴، ص ۲۸۹)
خداوند اشك‌های چشم تو را موجب رحمتت قرار دهد. چراكه تو از كسانی هستی كه اهل جزع بر مصیبت ما و فرح بر شادی ما و حزن بر اندوه ما و هراس از خوف ما و امن بر ایمنی ما محسوب می‌شوی.

به تعبیری دیگر، یعنی عاملی كه موجب حزن و جزع و خوف و مصیبت ما شود، تو را به گریه می‌آورد و تنها ایمنی ما به تو امنیت می‌دهد و به این ترتیب امام صادق علیه‌السلام به مِسْمَعُ می‌فهمانند كه بكاء و عَبْرَة، كه در زبان فارسی بدون توجه به تفاوت معانی آنها، هر دو به گریه تفسیر می‌شوند، هنگامی دارای ارزش است كه از دلسوزی گریه كننده بر مصیبت حسین علیه‌السلام خبر داده و او را از عامل ایجاد مصیبت باز دارد.

در حدیث دیگر چنین آمده كه مفضل در مجلسی مشاهده نمود كه امام صادق علیه‌السلام و همه اهل خانواده‌اش بر مصیبت حسین علیه‌السلام می‌گریند، از این رو از آن حضرت پرسید:
«یا مَوْلَای مَا فِی الدُّمُوعِ یا مَوْلَای فَقَالَ مَا لَا یحْصَى إِذَا كَانَ مِنْ مُحِقّ»‌ (بحارالأنوار، ج‌۵۳، ص ۲۳)

مولای من! اجر پاداش این گریه‌ها چقدر است؟ كه امام صادق علیه‌السلام در پاسخ او فرمودند: این اجر قابل احصاء نمی‌باشد. اما این اجر غیر قابل شمارش به كسی تعلق می‌گیرد كه گریه‌اش از روی حقیقت بوده و اعتقادش بر حق باشد. یعنی دلسوزی و اندوه او از مصیبت حسین علیه‌السلام، حقیقتاً عامل بازدارندگی او از ایجاد مصیبت برای آن بزرگوار شده و او را از اعتقاد و عملی كه یزید و لشكر او بدان مبتلا بودند، پرهیز داده و دور نماید.

در روایت دیگری از امام باقر علیه‌السلام آمده است كه فرموده‌اند:
«لَیسَ مِنْ عَبْدٍ یذْكَرُ عِنْدَهُ أَهْلُ الْبَیتِ فَیرِقُّ لِذِكْرِنَا إِلَّا مَسَحَتِ الْمَلَائِكَةُ ظَهْرَهُ وَ غُفِرَ لَهُ ذُنُوبُهُ كُلُّهَا إِلَّا أَنْ یجِی‌ءَ بِذَنْبٍ یخْرِجُهُ مِنَ الْإِیمَان»‌ (الكافی، ج‌۸، ص ۱۰۱)
هیچ بنده‌اى نیست كه مصیبت ما خاندان (به اعتبار عامل و سبب‌اش) نزد او ذكر شود و او بر این مصیبت (و علت ایجاد آن) دل بسوزاند، جز آنكه فرشتگان بر پشت او دست نوازش كشیده و همه گناهانش آمرزیده شود، مگر گناهى او را از دایره ایمان خارج كند. (یعنی آه و ناله‌ی فرد، صرفاً بدون معرفت به عامل ایجاد مصیبت باشد و بر خلاف آنچه كه با گریه نشان می‌دهد در درونش، سبب و انگیزه‌ای كه او را از عامل ایجاد مصیبت برای اهل‌بیت علیه‌السلام رهایی بخشد، وجود نداشته باشد كه در این صورت، چنین فردی، اهل حق و ایمان محسوب نشده و از این وعده، محروم خواهد ماند.
* از عامل ایجاد مصیبت ما بپرهیز
در روایت دیگری امام رضا علیه‌السلام پس از اینكه دعبل را به خواندن مرثیه جدش حسین علیه‌السلام ترغیب می‌نمایند و به او تأكید می‌كنند كه در خلال مرثیه‌خوانی‌اش، خصایص بنی‌امیه یعنی دشمنان آن حضرت علیه‌السلام ‌را بیان كند، در فرازی از گفتار خود به دعبل، چنین می‌فرمایند:
«اِرْثِ الْحُسَینَ فَأَنْتَ نَاصِرُنَا وَ مَادِحُنَا مَا دُمْتَ حَیاً فَلَا تُقَصِّرْ عَنْ نَصْرِنَا مَا اسْتَطَعْتَ» (بحارالأنوار ج‌۴۵، ص۲۵۷)
ای دعبل! بر حسین علیه‌السلام مرثیه بخوان. زیرا كه تو تا زنده هستی یاور ما و مدح كننده ما خواهی بود. اما (به صرف گریستن و گریاندن اكتفا نكن، بلكه دلسوزی بر حسین علیه‌السلام و گریه بر او را سبب نجات او از مصیبتی كه موجب دلسوزی و گریه می‌شود، قرار بده یعنی) از یاری نمودن به میزانی كه می‌توانی كوتاهی نكن و از عامل ایجاد مصیبت ما به مقداری كه در توان توست، بپرهیز.

با توجه به احادیث فوق كه تنها قطره‌ای از دریای آن ذكر گردید، می‌توان به اهمیت تأكید رهبر انقلاب اسلامی بر معرفت‌بخش بودن مراسم عزاداری و بیان علت و ضرورت گریه بر مصیبت حسین علیه‌السلام تا اندازه‌ای واقف شده و به بخشی از توصیه‌های ایشان كه از ضروری‌ترین مسائل مطرح نزد نسل جوان است پی برد.