روح و ریحان

ابوحمزه ثمالى مى گويد:

از حضرت امام محمّدباقر(عليه السلام) پرسيدم: اى فرزند رسول خدا! مگر شما ائمه، همه قائم به حق نيستيد؟

فرمود: بلى!.

عرض كردم: پس چرا فقط امام زمان(عليه السلام) قائم ناميده شده است؟

حضرت فرمود: هنگامى كه جدّم حسين بن على(عليهما السلام) به شهادت رسيد، فرشتگان آسمان به درگاه خداوند متعال ناليدند و گريستند و عرض كردند: پروردگارا! آيا كسى را كه برگزيده ترين خلق تو را به قتل رسانده است به حال خود وامى گذارى؟

خداوند متعال به آنها وحى فرستاد: آرام گيريد! به عزّت و جلالم سوگند! از آنها انتقام خواهم كشيد، هرچند بعد از گذشت زمانى باشد.

آنگاه پرده حجاب را كنار زده و فرزندان حسين(عليه السلام) را كه وارثان امامت بودند، به آنها نشان داد. ملائكه از ديدن اين صحنه بسيار مسرور شدند.

يكى از آنها در حال قيام نماز مى خواند. حق تعالى فرمود: به وسيله اين قائم از آنها انتقام خواهم گرفت.»

—————————–

علل الشرايع، ص 160، باب 129، ح 1; بحارالانوار، ج 51، ص 28، ح 29.

ساخت فیلم از زندگی انبیاء همیشه و در همه زمان‌ها جذاب است. به طوری که از زمان اختراع صنعت سینما تاکنون، 200 فیلم با موضوع زندگی حضرت عیسی(ع)، 120 فیلم با موضوع حضرت موسی(ع) و 80 فیلم درباره دیگر پیامبران ساخته شده است، اما در این میان سهم پیامبر مهربانی‌ها، حضرت محمد مصطفی(ص) فقط و فقط، یک فیلم شاخص است و آن هم «محمد رسول‌الله» است.

شاید همین موضوع مهم‌ترین انگیزه ساخت فیلم «محمد» توسط مجید مجیدی کارگردان نام‌آشنای ایرانی باشد. او درباره فیلم مشهور مصطفی عقاد می‌گوید: در «محمد رسول‌الله» بیشتر به جنبه‌های جنگی پرداخته شده و حتی وجوه معرفتی این جنگ‌ها هم خوب بررسی نشده است، در حالی که پیامبر در همین جنگ‌ها به مسلمانان تاکید می‌کردند که نباید حتی به درخت‌ها آسیبی وارد شود ضمن اینکه این جنگ‌ها بیشتر دفاع بوده نه تهاجمی.

مجیدی 7 سال پیش، بنای ساخت فیلم محمد(ص) را گذاشت. پس از نگارش فیلم‌نامه‌ای در 200 سکانس به کمک کامبوزیا پرتوی و با همکاری حمید امجد، مراحل پیش‌تولید انجام شد و فیلم در خرداد 1390 پروانه ساخت گرفت.

سرانجام آبان همان سال مجیدی از ساخت فیلمی خبر داد که وقتی به پایان برسد، نام ایران و ایرانی را تا مدت‌ها بر سر زبان‌ها خواهد انداخت. «محمد(ص)» عنوان آخرین اثر کارگردان «رنگ خدا»ست که قرار است به سینما رنگ و بویی خدایی بدهد. ساخت این فیلم، بدون حاشیه و در سکوت کامل خبری آغاز شد و تا امروز کمتر گزارشی از مراحل ساخت آن به بیرون درز کرده است، تا جایی که خبر بازدید رهبر انقلاب هم از لوکیشن این فیلم در آبان سال گذشته توسط روابط عمومی فیلم محمد منتشر نشد.

لوکیشن اصلی فیلم «محمد» شهرک سینمایی نور در حوالی شهر قم است که 100 هکتار مساحت دارد و به گفته وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، با ساخت شهرک سینمایی مدینه و مکه، گام‌های بزرگی جهت ساخت فیلم‌هایی با موضوع پیامبر(ص) برداشته شده است.

این فیلم در کرمان و عسلویه هم فیلمبرداری شد و در آخرین گام ـ پس از عدم موافقت هندی‌ها ـ این فیلم در آفریقا جلوی دوربین رفت. این سکانس به تعداد زیادی فیل نیاز داشت، چرا که بیانگر ماجرای لشکرکشی ابرهه به مکه و حمله پرندگان به سپاه اوست.

فیلم محمد از محاصره‌ مسلمانان در شعب ابی‌طالب آغاز می‌شود و به پیش از تولد پیامبر اسلام باز می‌گردد. در این فیلم مخاطب شاهد وقایعی است که پیش از تولد پیامبر اسلام تا 12 سالگی ایشان را در بر می‌گیرد. صحنه‌های وفات مادر رسول اکرم در روستای ابواء و صحنه‌های مربوط به دوران شیرخوارگی و خردسالی پیامبر در روستای سعدیه هم از دیگر بخش‌های فیلم است. فیلم محمد با اولین سفر پیامبر به شام و رسیدن به صومعه بحیرا به پایان می‌رسد. «بحیرا» راهبی مسیحی است که درباره ظهور آخرین پیامبر به ابوطالب بشارت می‌دهد.

از جمله چهره‌های سرشناسی که جزو عوامل فنی پروژه محمد(ص) هستند می‌توان به ویتوریو استورارو (Vittorio Storaro) فیلمبردار نامدار ایتالیایی اشاره کرد که تاکنون سه ‌بار موفق به کسب جایزه اسکار شده است.

علیرضا شجاع‌نوری در نقش «عبدالمطلب» پدربزرگ پیامبر(ص)، مهدی پاکدل در نقش «ابوطالب» عموی پیامبر(ص)، پانته‌آ مهدی‌نیا در نقش «فاطمه بنت اسد» همسر ابوطالب، مینا ساداتی در نقش آمنه مادر پیامبر(ص)، ساره بیات در نقش «حلیمه» دایه پیامبر(ص) و محسن تنابنده در نقش «ساموئل» تاجر یهودی، از جمله بازیگران این فیلم سینمایی هستند.

بر اساس شنیده‌ها، این پروژه فاخر که پرهزینه‌ترین فیلم تاریخ سینمای ایران لقب گرفته و از کنار آن سریالی هم ساخته خواهد شد، قرار است علاوه بر زبان فارسی به سه زبان عربی، انگلیسی و اردو به صورت همزمان در ایران و کشورهای مسلمان اکران شود. مجیدی سال قبل در بیانیه‌ای در پاسخ به فیلم موهن مستهجن آمریکایی نوشت: «چشم به راه باشید بزودی از پس همه این لجن‌ پراکنی‌ها، چهره زیبای خورشیدی او رخ خواهد نمود و روسیاهی به شما سیاه‌دلان خواهد ماند.» ما هم امیدواریم این مهم به زودی به وقوع بپیوندد.

جهت مشاهده عکس های این فیلم اینجا کلیک کنید.

اى مفضل ! در حال كسى كه از داشتن ديده محروم است انديشه كن. بنگر كه چگونه در كارش نارسايى پديد مى آيد. اين شخص قدمگاهش را نمى شناسد، مقابلش را نمى بيند، رنگها را از هم باز نمى شناسد، زشت و زيبا را تفاوت نمى دهد. اگر ناگاه بر گودالى مشرف شود آن را نمى بيند. اگر دشمنى به او هجوم برد نمى شناسدش . به درستى توان كتابت و تجارت و صياغت (زرگرى، ريخته گرى ) ندارد. تا جايى كه اگر از ذهن و انديشه برخوردار نباشد همانند يك سنگ در حال سقوط است .
همچنين كسى كه نمى شنود، نارسايى بسيار در كارش پديد مى آيد. روح و لذت گفت و شنود و محاوره را از دست مى دهد. از نغمه هاى دلربا و الحان راحت افزا محروم است. براى مردم گفتگو با او بسيار دشوار و ملال آور مى شود. مانند يك غايب و مرده بدرستى از اخبار مردم ديگر آگاه نمى شود در حالى كه همه چيز را مشاهده مى كند و زنده است .
اما اگر عقل و انديشه نداشته باشد، به حيوان مى ماند و چه بسا بسيارى از مصالح حيوانات را نداند و نتواند (؛ زيرا حيوانات از سر غريزه كارهاى شگفتى مى كنند). آيا نمى بينى كه چگونه براى انسان اعضا، عقل و ديگر ويژگيها آفريده شد تا با نبود و يا ناقص بودن آنها دشوارى در كارش رخ ندهد و آفرينش او تمام و كامل باشد. چرا چنين شد؟ آيا اين جز بيانگر خلقتى حكيمانه و عالمانه نيست ؟
مفضل مى گويد: عرض كردم : پس از چه روى برخى از مردم شمارى از اين اعضا را ندارند و به خاطر آن در دشواريهايى كه فرموديد مى افتند؟
فرمود: اين امر گاه براى آن است كه شخص مبتلا، تأديب شود و نيز ديگران از آن، درس عبرت بگيرند. چنانكه گاه پادشاهان مردم را به خاطر اين اهداف تأديب مى كنند، بى شك اين اعمال آنان، گاه پسنديده و تدبيرى نيكوست .
همچنين كسانى كه دچار اين بلاها مى شوند اگر (بى شكيب نباشند و) خداى را سپاس گويند و به درگاهش انابه كنند، پس از مرگ از پاداش ‍ عظيم و بسيار بهره مند مى گردند تا جايى كه اگر پس از مرگ اختيار داشته باشند چنين مى خواهند كه بار ديگر در بلاها درافتند و از پاداش و اجر الهى سود ببرند. [1]

پی نوشت :
[1] . رک: کتاب توحید مفضل ازامام صادق (ع)، نشر جمال، قم. توحيد مفضل (شگفتي هاي آفرينش)،مفضل بن عمرترجمه : نجفعلي ميرزايي

در سخنان رهبر انقلاب اسلامی درباره‌ی مراسم عزاداری آمده است: «در مراسم عزاداری سیدالشهداء علیه‌السلام، به روح آن واقعه باید توجه نمود نه اینكه فقط صورت‌سازی و تصویرسازی شود.»

در خصوص تأكید حضرت آیت‌الله خامنه‌ای بر معرفت‌بخش بودن مراسم عزاداری و ضرورت گریه بر حسین علیه‌السلام و شناخت علت این گریه و تأكید بر آن، بجاست كه به احادیث ذیل اشاره نماییم:

* اشك هنگامی ارزشمند می‌شود كه …
در روایتی امام صادق علیه‌السلام به فردی به نام مِسْمَعُ ضمن بیان مطالب فراوانی فرمودند:
«رَحِمَ اللَّهُ دَمْعَتَكَ أَمَا إِنَّكَ مِنَ الَّذِینَ یعَدُّونَ فِی أَهْلِ الْجَزَعِ لَنَا وَ الَّذِینَ یفْرَحُونَ لِفَرَحِنَا وَ یحْزَنُونَ لِحُزْنِنَا وَ یخَافُونَ لِخَوْفِنَا وَ یأْمَنُونَ إِذَا أَمِنَّا» (بحارالأنوار، ج ۴۴، ص ۲۸۹)
خداوند اشك‌های چشم تو را موجب رحمتت قرار دهد. چراكه تو از كسانی هستی كه اهل جزع بر مصیبت ما و فرح بر شادی ما و حزن بر اندوه ما و هراس از خوف ما و امن بر ایمنی ما محسوب می‌شوی.

به تعبیری دیگر، یعنی عاملی كه موجب حزن و جزع و خوف و مصیبت ما شود، تو را به گریه می‌آورد و تنها ایمنی ما به تو امنیت می‌دهد و به این ترتیب امام صادق علیه‌السلام به مِسْمَعُ می‌فهمانند كه بكاء و عَبْرَة، كه در زبان فارسی بدون توجه به تفاوت معانی آنها، هر دو به گریه تفسیر می‌شوند، هنگامی دارای ارزش است كه از دلسوزی گریه كننده بر مصیبت حسین علیه‌السلام خبر داده و او را از عامل ایجاد مصیبت باز دارد.

در حدیث دیگر چنین آمده كه مفضل در مجلسی مشاهده نمود كه امام صادق علیه‌السلام و همه اهل خانواده‌اش بر مصیبت حسین علیه‌السلام می‌گریند، از این رو از آن حضرت پرسید:
«یا مَوْلَای مَا فِی الدُّمُوعِ یا مَوْلَای فَقَالَ مَا لَا یحْصَى إِذَا كَانَ مِنْ مُحِقّ»‌ (بحارالأنوار، ج‌۵۳، ص ۲۳)

مولای من! اجر پاداش این گریه‌ها چقدر است؟ كه امام صادق علیه‌السلام در پاسخ او فرمودند: این اجر قابل احصاء نمی‌باشد. اما این اجر غیر قابل شمارش به كسی تعلق می‌گیرد كه گریه‌اش از روی حقیقت بوده و اعتقادش بر حق باشد. یعنی دلسوزی و اندوه او از مصیبت حسین علیه‌السلام، حقیقتاً عامل بازدارندگی او از ایجاد مصیبت برای آن بزرگوار شده و او را از اعتقاد و عملی كه یزید و لشكر او بدان مبتلا بودند، پرهیز داده و دور نماید.

در روایت دیگری از امام باقر علیه‌السلام آمده است كه فرموده‌اند:
«لَیسَ مِنْ عَبْدٍ یذْكَرُ عِنْدَهُ أَهْلُ الْبَیتِ فَیرِقُّ لِذِكْرِنَا إِلَّا مَسَحَتِ الْمَلَائِكَةُ ظَهْرَهُ وَ غُفِرَ لَهُ ذُنُوبُهُ كُلُّهَا إِلَّا أَنْ یجِی‌ءَ بِذَنْبٍ یخْرِجُهُ مِنَ الْإِیمَان»‌ (الكافی، ج‌۸، ص ۱۰۱)
هیچ بنده‌اى نیست كه مصیبت ما خاندان (به اعتبار عامل و سبب‌اش) نزد او ذكر شود و او بر این مصیبت (و علت ایجاد آن) دل بسوزاند، جز آنكه فرشتگان بر پشت او دست نوازش كشیده و همه گناهانش آمرزیده شود، مگر گناهى او را از دایره ایمان خارج كند. (یعنی آه و ناله‌ی فرد، صرفاً بدون معرفت به عامل ایجاد مصیبت باشد و بر خلاف آنچه كه با گریه نشان می‌دهد در درونش، سبب و انگیزه‌ای كه او را از عامل ایجاد مصیبت برای اهل‌بیت علیه‌السلام رهایی بخشد، وجود نداشته باشد كه در این صورت، چنین فردی، اهل حق و ایمان محسوب نشده و از این وعده، محروم خواهد ماند.
* از عامل ایجاد مصیبت ما بپرهیز
در روایت دیگری امام رضا علیه‌السلام پس از اینكه دعبل را به خواندن مرثیه جدش حسین علیه‌السلام ترغیب می‌نمایند و به او تأكید می‌كنند كه در خلال مرثیه‌خوانی‌اش، خصایص بنی‌امیه یعنی دشمنان آن حضرت علیه‌السلام ‌را بیان كند، در فرازی از گفتار خود به دعبل، چنین می‌فرمایند:
«اِرْثِ الْحُسَینَ فَأَنْتَ نَاصِرُنَا وَ مَادِحُنَا مَا دُمْتَ حَیاً فَلَا تُقَصِّرْ عَنْ نَصْرِنَا مَا اسْتَطَعْتَ» (بحارالأنوار ج‌۴۵، ص۲۵۷)
ای دعبل! بر حسین علیه‌السلام مرثیه بخوان. زیرا كه تو تا زنده هستی یاور ما و مدح كننده ما خواهی بود. اما (به صرف گریستن و گریاندن اكتفا نكن، بلكه دلسوزی بر حسین علیه‌السلام و گریه بر او را سبب نجات او از مصیبتی كه موجب دلسوزی و گریه می‌شود، قرار بده یعنی) از یاری نمودن به میزانی كه می‌توانی كوتاهی نكن و از عامل ایجاد مصیبت ما به مقداری كه در توان توست، بپرهیز.

با توجه به احادیث فوق كه تنها قطره‌ای از دریای آن ذكر گردید، می‌توان به اهمیت تأكید رهبر انقلاب اسلامی بر معرفت‌بخش بودن مراسم عزاداری و بیان علت و ضرورت گریه بر مصیبت حسین علیه‌السلام تا اندازه‌ای واقف شده و به بخشی از توصیه‌های ایشان كه از ضروری‌ترین مسائل مطرح نزد نسل جوان است پی برد.

رهبر انقلاب اسلامی درباره‌ی مجالس عزاداری ماه محرم سه ویژگی را برشمرده‌اند:
۱. عاطفه را نسبت به حسین بن علی و خاندان عصمت و طهارت صلوات‌الله‌علیهم بیشتر كند. (علقه و رابطه و پیوند عاطفی را باید مستحكم‌تر سازد.) چون رابطه‌ی عاطفی، یك رابطه‌ی بسیار ذی‌قیمت است.
۲. نسبت به حادثه‌ی عاشورا باید دید روشن و واضحی به مستمع بدهد.
۳. نسبت به معارف دین، هم ایجاد معرفت و هم ایجاد ایمان -ولو به نحو كمی- كند.

ایشان درباره‌ی تبیین ویژگی دوم می‌گویند:
دومین ویژگی‌ای كه باید در این مجالس به وجود آید، این است كه مردم نسبت به اصل حادثه عاشورا، معرفت روشنتر و واضحتری پیدا كنند … موضوع سخنرانی، باید حضّار آن مجلس را به این فكر فرو ببرد كه: «ما به این مجلس آمدیم و گریه‌ای هم كردیم؛ اما برای چه؟ قضیه چه بود؟ چرا باید برای امام حسین(ع) گریه كرد؟ اصلاً چرا امام حسین(ع) به كربلا آمد و عاشورا را به وجود آورد؟» بنابراین، باید به موضوعاتی پرداخت كه نسبت به اصلِ حادثه عاشورا، معرفتی در افراد به وجود آورد.

همچنین در تبیین سومین ویژگی در همان سخنرانی می‌فرمایند: سومین ویژگی لازم در این مجالس، افزایش ایمان و معرفت دینی در مردم است. در چنین مجالسی باید از دین نكاتی عنوان شود كه موجب ایمان و معرفتِ بیشتر در مستمع و مخاطب گردد.

و در بخشی دیگر از سخنان رهبر انقلاب اسلامی درباره‌ی مراسم عزاداری آمده است: «در مراسم عزاداری، به روح آن واقعه باید توجه نمود نه اینكه فقط صورت‌سازی و تصویرسازی شود.»